Het grootste Holocaust monument ooit?

Bijzondere WOII gedenktekens

Na de Tweede wereldoorlog zijn er nogal wat Holocaustmonumenten gemaakt. De een nog indrukwekkender dan de andere. Sommige zijn mooi andere minder smaakvol gedaan. Het Holocaust monument in Berlijn zou wel eens het grootste van Europa kunnen zijn. Er is natuurlijk geen gedenkteken dat het leed uit kan drukken dat de Nazi’s in hun waanzin veroorzaakt hebben.

Herdenkingsmonumenten

Toen het stof van de Tweede wereldoorlog neer gedaald was kon begonnen worden met de rouwverwerking en het gedenken. Over heel Europa verschenen herdenkingsmonumenten en gedenktekens.

Ik vermoed dat dit monument in Berlijn een van de grootste in Europa is.

De schaal van de waanzin en het leed van miljoenen vermoordde mensen moest op de een of andere manier gevat worden in Holocaustmonumenten. Maar hoe doe je dat in vredesnaam?  Het is natuurlijk onmogelijk om het leed dat de nazi’s veroorzaakten in een gedenkteken te vatten.

Holocaust monument

Persoonlijk vind ik het Holocaust monument in Berlijn indrukwekkend en desoriënterend. Met zijn ruim 2700 betonblokken die dicht op elkaar geplaatst zijn en allemaal verschillen in hoogte ontstaat een vervreemdend effect dat vragen oproept over de betekenis van het monument.

Desondanks is het Holocaustmonument (“Denkmal für die ermordeten Juden Europas”) in Berlijn misschien wel een van de meest indrukwekkende monumenten. Midden in hartje Berlijn herdenkt het monument op sublieme wijze de Jodenvervolging gedurende het nazi regime die met groot enthousiasme het leven van Joden onmogelijk maakt. De schuld van de gruwelijke dood van miljoenen Joden drukt het Duitse geweten nog steeds.

Het monument in Berlijn werkt bewust desoriënterend. De dicht op elkaar geplaatste betonblokken creëren een vervreemdend en benauwend effect.  Als je door het monument heen loopt vraag je je af wat de idee achter het monument is. Wat wilde de ontwerper er mee uitdrukken en waarom koos hij voor deze materialen en dit ontwerp?

Voor mij zelf was dit Holocaust monument indrukwekkend en werkte het desoriënterend. Ruim 2700 betonblokken dicht op elkaar geplaatst met verschillende hoogtes creëren een vervreemdend effect.  Het vult je met vragen over de gedachte achter het monument. Wat wil het uitdrukken waarom ziet het er zo uit?

Grafstenen of grafzerken?

Een eerste interpretatie van het monument is dat het grafzerken zou verbeelden. De kleur grijs zou verwijzen naar de as van de vergaste en daarna gecremeerde Joden.

Grote begraafplaats vol grote grijze grafzerken?

Vanuit de lucht bekeken lijkt het monument mijns inziens wel op een begraafplaats, met grote grafzerken alles heel grijs en met veel stenen. Het golvend effect is van boven goed zichtbaar.

Volgens de ontwerper

Volgens de Amerikaanse architect Peter Eisenman die het monument ontwierp valt het verleden alleen te begrijpen door een manifestatie in het heden. Het komt op mij een beetje vreemd over als hij zegt dat het monument voor hem een plek zonder een specifieke betekenis is. Dat de blokken op een onorthodoxe manier de herinnering aan de holocaust levend houden is wel degelijk het geval

In ieder geval heeft de plek door het monument nu wel degelijk een speciale betekenis gekregen. De betonblokken vertellen op een onorthodoxe manier het verhaal van de holocaust. Je kunt er niet omheen.

Eisenman wilde dat de golvende zee van betonblokken desoriëntatie en isolement op zouden roepen. Volgens de Eisenman zouden de golvende betonblokken een gevoel van desoriëntatie en isolement oproepen. Dat zou symbolisch zijn voor de ervaringen van de Joden en andere vervolgden tijdens het nazibewind. Inderdaad als je tussen de blokken doorloopt, krijg je het gevoel van benauwde smalle paadjes, eindeloze gangen, onzekerheid en onveiligheid, het niet kunnen zien welk gevaar er om de hoek wacht en het geen uitweg meer weten te vinden.

Als snel krijg je inderdaad het gevoel van geen uitweg meer kunnen vinden. Een letterlijk steenkoud en dodelijk labyrint waar niets groeit en niets je veiligheid biedt.

Grote grafstenen

Het monument bestaat uit 2711 betonblokken die eruit zien als grote grafstenen. Variërend in hoogte van 20 cm tot 4,70 meter met een onderlinge tussenruimte van 95 cm. Door een bouwfout is een blok voor onderzoek verwijderd en niet meer terug geplaatst, waardoor er nu nog maar 2710 betonblokken staan. Onder het veld met de blokken is een expositieruimte ingericht. De Amerikaanse architect Peter Eisenman heeft het monument ontworpen.

Geschiedenis monument 

Dat de geschiedenis in Berlijn nooit ver weg is bleek toen de bouw van het monument tijdelijk moest worden stilgelegd. Het bleek dat het bedrijf dat nu de anti-graffiti coating leverde in de Tweede Wereldoorlog bij de productie van Zyklon B betrokken was geweest. Zyklon-B was een bestrijdingsmiddel tegen ongedierte dat in de gaskamers gebruikt werd om de Joden uit te roeien.

De geschiedenis in Berlijn is nog altijd heel vers en dichterbij dan je misschien zou verwachten. Spoken uit de nazi-tijd huizen nog altijd in gebouwen, ruïnes en monumenten.  Pas nadat bleek dat de producent voldoende afstand had genomen van zijn acties uit het verleden kon de bouw hervat worden. Dit incident laat zien dat de spoken van de nazi-tijd nog altijd huizen in de stenen en het DNA van Berlijn.

Graffiti op gedenkteken?

Helaas was het nodig dat alle betonblokken behandeld werden met een beschermende laag tegen graffiti. Daarnaast is er ook nog beveiligingspersoneel om te voorkomen het monument beschadigd wordt.  Het is triest dat dit noodzakelijk is. Of de graffiti artiesten hebben geen historisch besef of missen elke  vorm van respect en beschaving.

De geschiedenis is in Berlijn altijd heel dichtbij. Dichterbij dan je op het eerste oog zou vermoeden. wachten.  Het Holocaust monument kon op 10 mei in 2005 worden ingewijd. Helaas kon ik niks terug vinden over hoe die inwijding is gegaan. Het zou interessant zijn om te weten hoe dat georganiseerd was.

Respect voor gedenkteken

Een gedenkteken gedenkt mensen die een offer gebracht hebben en vraagt om respect. Dit gedenkmonument is echter ook uitnodigend voor kinderen om in te rennen en op te klauteren. De lange smalle gangen zijn natuurlijk heel spannend voor kinderen. Kinderen kun je dat niet kwalijk nemen; volwassenen wel. Je kunt je er aan ergeren, maar misschien is het ook een symbool dat het leven niet gestopt is.  

Het heeft echter weinig zin om je er aan te ergeren en misschien kun je het beter zien als symbool voor het leven dat ondanks alle ellende en dood altijd maar weer doorgaat.   

Holocaust monument adres

Dit indrukwekkende Holocaust monument is gesitueerd in het centrum van Berlijn tussen de Brandenburger Tor en de Potsdamer Platz. Om het monument te bereiken stap uit bij U-Bahnhof Brandenburger Tor of het station Potsdamer Platz.

Adres: Cora-Berliner-Straße 1

OV: U55 Brandenburger Tor, U2 of S Potsdamer Platz

Kosten tentoonstelling: gratis

een ander minder monumentaal Holocaust gedenkteken staat https://www.memorabel.nl/indrukwekkend-holocaust-monument/

Memorabel Afscheidsmonumenten

Als grafkunstenaar nodig ik nabestaanden graag uit om actief mee te denken en helpen bij het ontwerpen van een persoonlijk afscheidsmonument of gedenkteken.

Jeroen Stok van Memorabel maakt stijlvolle en bijzondere grafkunst. Ook bijzondere en eigentijdse gedenktekens voor een kindergraf of een babymonumentje. Hij ontwerpt monumenten die aansluiten bij uw verhaal, wensen en eisen. Wilt u weten wat de mogelijkheden zijn van RVS, corten of glas? Bekijk de website of maak een afspraak. Bel 0320-218676 of mail info@memorabel.nl.

Met aandacht en respect vertaalt Jeroen Stok uw wensen zorgvuldig in een bijzonder en uniek gedenkteken. Gratis vrijblijvend advies over een persoonlijke grafsteen of grafmonument. Neem contact op voor een vrijblijvend kennismaking.

Jeroen Stok

Dit artikel werd geschreven door Jeroen Stok.  Jeroen is beeldhouwer en ontwerpt naast grafkunst ook RVS sculpturen en beelden. Gestileerde moderne kunstwerken die een opvallend lichte en positieve uitstraling hebben.

Memorabel Afscheidsmonumenten – Jeroen Stok

Moezelstraat 72

8226LB Lelystad

06-49 351 338